Dialoog gaat uit van heelheid

Dialoog is geen concrete methode om een specifiek probleem aan te pakken of op te lossen. Het is een brede benadering, een basishouding, tegenover alles wat we tegenkomen in ons leven. Die basishouding is geworteld in de overtuiging dat er een betekenisvolle samenhang is tussen al onze ervaringen. In de dialoog willen we die betekenis leren kennen.
Het is een generieke aanpak, die geen concreet pad naar een oplossing biedt, maar een aantal algemene principes, waarmee we allerlei soorten vragen, die we op onze levensweg of in ons werk tegenkomen, kunnen benaderen.

De belangrijkste principes zijn:
• de bereidheid open te luisteren naar de ervaringen en gezichtspunten van anderen;
• de bereidheid jezelf te laten zien aan anderen, met alles van jezelf waar je blij mee bent, en ook met alles waar je soms niet zo blij mee bent;
• de bereidheid oordelen over jezelf en anderen en over situaties op te schorten;
• de openheid voor nieuwe en soms onverwachte uitkomsten.

Dialoog is als een diamant met veel verschillende facetten, die allemaal tegelijk aanwezig zijn. Afhankelijk van onze bedoeling met een bepaalde dialoog zullen een of meer van die facetten oplichten en alle aandacht trekken. Terwijl alle andere facetten wel aanwezig zijn, maar minder in het oog springen.

Enkele facetten van de dialoog-diamant zijn:
• Dialoog maakt de verbinding tussen mensen zichtbaar, voelbaar en ervaarbaar;
• Dialoog maakt het mogelijk samen vruchtbaar te denken over belangrijke vragen in ons werk of in ons leven;
• Dialoog is een diepgaand onderzoek naar vragen, waarop we nog geen antwoord weten;
• Dialoog brengt vernieuwing op gang, bijvoorbeeld in relaties, in werkprocessen en in de manier waarop we ons leven vormgeven;
• Dialoog draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemers, aan het helen van oude pijn en aan het laten stromen van ieders levensenergie.

1. Hoe de dialoog bijdraagt aan persoonlijke ontwikkeling

Ik was als gast aanwezig in een doorgaande groep van mensen, die zich bezig hielden met bezinning op belangrijke levensvragen. Aanvankelijk verliep het gesprek gemoedelijk, zelfs af en toe een beetje saai. Maar op een gegeven moment sloeg onverwacht de vlam in de pan, toen een van de deelnemers zich hevig ergerde aan een van de anderen en een venijnige opmerking aan diens adres maakte. De ander reageerde als door een adder gebeten, zei dat hij dat een rotopmerking vond en een steek onder water. Na deze korte heftige uitbarsting was het even helemaal stil in de groep, en daarna pakte een van de anderen de draad van het gesprek weer op, alsof er niets gebeurd was. Het gesprek ging nog een kwartiertje verder, maar het voelde alsof de aandacht er niet meer helemaal bij was. Niet iedereen deed eraan mee.

Een van de deelnemers, die een tijd gezwegen had, kwam daarna terug op het incident. Ze zei, dat ze het pijnlijk gevonden had, en dat ze daarna de tijd genomen had om voor zichzelf stil te staan bij wat het in haar geraakt had, hoe het haar herinnerd had aan pijnlijke ervaringen eerder in haar leven, hoe ze daar aandacht aan gegeven had, en hoe daarmee de pijn over het incident was weggezakt. Nu spraken ook anderen over hoe zij het incident ervaren hadden en wat het bij hen had aangeraakt. Het gesprek werd persoonlijker en mensen voelden zich vrijer om zich uit te spreken over wat voor hen belangrijk was. Een van de groepsleden zei, dat ze er niets bij gevoeld had en dat ze er dus ook niets over kon zeggen. Ook dat was waardevol, omdat het een erkenning inhield van haar realiteit op dat moment.

In de dialoog is verlangzaming belangrijk. Als we verlangzamen in ons gesprek, geeft dat ons gelegenheid stil te staan bij wat ons raakt, dat te doorvoelen, en het ons nog meer eigen te maken door er woorden aan te geven. Als we die beweging maken werkt dat helend, omdat we niet in de reactie schieten op iets dat ons pijn gedaan heeft, maar de pijn erkennen en doorvoelen. De pijn die gezien is hoeft niet steeds opnieuw om aandacht te vragen, maar kan ons nu loslaten en daardoor worden we vrijer, kunnen we opener in het leven en in contacten met anderen staan. De eerste venijnige opmerking en de snelle reactie daarop kwamen allebei voort uit pijn, die niet echt gezien en erkend was. Dat is hoe het vaak gaat in het leven. De hectiek van het leven lijkt ons vaak geen tijd en geen ruimte te laten om stil te staan bij onze innerlijke ervaringen. De dialoog, met zijn vertraging, wil die ruimte nadrukkelijk wel creëren. Die ruimte werd ook benut door degene, die na een kwartier terugkwam op het incident. Niet alleen deelde ze haar eigen ervaring en hoe ze daarmee omgegaan was. Ze maakte daarmee ook ruimte voor de hele groep, om te vertragen, en om stil te staan en aandacht te geven aan wat er bij ieder persoonlijk was aangeraakt door het korte incident dat zich had voorgedaan.

Persoonlijke heling en ontwikkeling kunnen plaatsvinden in de ruimte die ontstaat door de vertraging. In die ruimte zijn alle deelnemers welkom, met datgene wat voor hen op dat moment leeft. Daarom is het in de dialoog belangrijk dat we die ruimte open houden, voor onszelf en voor elkaar. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle deelnemers aan de dialoog die ruimte te bewaken en er de aandacht op te vestigen als die dreigt dicht te slibben, bijvoorbeeld doordat we te snel en te reactief worden.